Sohrab Sepehri

Sohrab Sepehri (d. 7 Ekim 1928, Kaşhan, İsfahan - ö. 21 Nisan 1980), İranlı modern şair ve ressam.

İsfahan’a bağlı Kaşhan’da doğdu. İran şiirinde ölçü ya da ritme bağlı olmayan “Yeni Şiir” akımının beş ünlü şairinden biridir. Diğerleri Nima Youshij,Ahmad Shamlou, Mehdi Akhavan-Sales ve Füruğ Ferruhzad’dır.

1980′de Tahran’daki Pars Hastanesi’nde lösemi nedeniyle öldü. Şiirinde insancıllık hakimdir. Doğayı sever ve şiirlerinde sıkça yer verirdi. Şiirleri Fransızca, İngilizce, İspanyolca, İtalyanca, İsveççe, Rusça ve Türkçe gibi birçok dile çevrildi. Türkçe’ye çevrilen eserleri arasında, 1996 yılında YKYtarafından basılan ve çevirisini Cavit Mukaddes’in yaptığı şiir seçkisi Başlangıcın Sesi de bulunur. Bir diğer Türkçeye çevrilen şiirleri de, 2011 yılında Balkon Sanat Yayınları’ndan çıkan Faysal Soysal çevirili Akdenizdeki Çöl’de yer almaktadır.

İran seçimleri sırasında aday Musevi için yapılan mitinglerde okunan şu şiiri 17 Haziran 2009 ‘da Hürriyet Gazetesinde çıkmıştır: “Yağmura gitmeli , gözlerimizi yıkamalı ve dünyayı başka gözlerle görmeliyiz.” Ayrıca Türkçe’ye çevrilen kitapları arasında Pan Yayıncılık ve Avesta Basın Yayın ‘dan çıkan “Suyun Ayak Sesi” ,Epos Yayınlarından “Sekiz Kitaptan Seçmeler” kitapları da bulunmaktadır.

“kendimden uzak bir yerde, tek başıma oturmuşum. duygularımın üzerinden kayıyor topraklar” 

Şiirlerinden Seçmeler

SUYUN AYAK SESİ

Annemin sessiz geceleri için!

Resim: Sohrab Sepehri / Yıl: 1967 / Yapıtın adı: Annem (My Mother)

Kaşan şehrindenim

Fena sayılmaz halim,

Bir lokma ekmeğim var, biraz aklım,

İğne ucu kadar da zevkim.

Annem var, ağaç yaprağından daha güzel,

Dostlar, akan sudan daha iyi

Ve Allah, burada yakındadır,

Şebboylar arasında, uzun çamın altında

Suyun bilincinde,

Bitkilerin kanununda.

Ben müslümanım.

Kıblem bir kırmızı güldür,

Namazlığım bir pınar,

Mührüm ışıktır,

Ova seccadem.

Penceremi titreştiren ışık ile abdest alırım.

Namazımın içinden ay geçer, tayf geçer,

Namazımın bütün zerreleri billurlaşır,

Namaz kaybolur taş görünür,

Rüzgâr, selvilerin üstünde ezan okuduğunda,

Namaz kılarım ben.

Otların tekbirinden sonra,

Denizdeki dalganın kamedinden sonra

Namaz kılarım.

Kâbem su kıyısında,

Kâbem akasyaların altındadır.

Kâbem bir esinti gibi bahçeden bahçeye,

Şehirden şehre gider.

Hacerülesvetim bahçenin aydınlığıdır.

Kaşan şehrindenim.

İşim resim yapmaktır.

Bazen bir kafas boyar,

Size satarım.

Orda mahpus çayırkuşu, sesiyle

Yalnız gönlünüzü tazelesin diye.

Bu bir hayal, bu bir hayal, …

Biliyorum,

Tuvalim cansızdır,

İyi biliyorum,

Çizdiğim havuz balıksızdır.

Kaşan şehrindenim.

Soyum belki

Hint’de bir bitkiden gelir,

Belki “Sialk” toprağından yapılmış bir çömlekten,

Soyum belki de

Buharalı bir fahişeden gelir.

Babam, kırlangıçların iki kere gelmelerinden önce,

İki kardan önce

Babam terastaki iki uykudan önce,

Babam zamanlar önce ölmüştü.

Babam öldüğü zaman, gökyüzü maviydi.

Annem birden kalktı uykudan, kızkardeşim güzelleşti

Babam öldüğü zaman, bekçilerin hepsi şairdi.

Kaç kilo kavun istiyorsun? Diye sordu manav bana.

Sordum: Gönül hoşluğunun gramı kaça?

Babam ressamdı

Saz yapar, saz çalardı.

Üstelik iyi bir hattattı.

Bahçemiz bilginin gölgesindeydi.

Bahçemiz duyguyla bitkinin karıştığı yerdi.

Bahçemiz bakışın, aynanın ve kafesin kesiştiği noktaydı.

Bahçemiz belki de yeşil saadet çemberinin bir parçasıydı.

Tanrının ham meyvasını çiğniyordum o gün uykuda,

Suyu felsefesiz içiyor,

Dutu, bilgisiz topluyordum.

Nar dalında yarıldığında,

Elim tutkudan bir şadırvan olurdu.

Çayırkuşu şakıdığında,

Gönlüm dinleme hazzıyla yanardı.

Kâh yalnızlık, yüzünü camın arkasına dayar,

Kâh heyecan, elini duygunun boynuna dolardı.

Düşünce oyun oynardı.

Bayram yağmuru gibi bir şeydi yaşam,

Sığırcıklarla dolu bir çınar.

Işık ve taşbebek alayıydı yaşam,

Bir kucak özgürlük idi,

Yaşam, musıki havuzuydu o zaman.

Çocuk yavaş yavaş uzaklaştı yusufçuklar sokağından.

Kendi yükümü bağlayıp,

Hafif hayallerin şehrinden çıktım,

Yüreğim yusufçuk gurbetiyle dolu.

Ben dünya misafirliğine gittim.

Ben sıkıntı ovasına,

Ben irfan bağına,

Ben bilim ışığının balkonuna gittim.

Dinin basamaklarını çıktım.

Şüphe sokağının sonuna kadar,

Gönül doygunluğunun serin havasına,

Islak sevda akşamına kadar.

Ben birini görmeye gittim,

Aşkın öbür ucuna

Gittim, gittim kadına kadar,

Lezzet ışığına kadar,

Tutkunun sessizliğine,

Yalnızlığın kanat sesine kadar.

Yer üstünde neler gördüm:

Bir çocuk gördüm ay kokluyordu.

Kapısız bir kafes gördüm,

İçinde, aydınlık kanat çırpıyordu.

Bir merdiven gördüm,

Üzerinde aşk melekler âlemine çıkıyordu.

Bir kadın gördüm, havanda ışık dövüyordu.

Öğle, onların sofrasında ekmekti,

Sebzeydi, şebnem tepsisiydi,

Sıcak sevda kâsesiydi.

Bir dilenci gördüm, çayırkuşundan bir şarkı için,

Kapı kapı dolaşıp, dileniyordu.

Bir çöpçü, kavun kabuğuna secde ediyordu.

Bir kuzu gördüm, uçurtmayı yiyordu.

Bir eşek gördüm yoncayı anlıyordu.

“Nasihat” otlağında bir inek gördüm, doymuştu.

Bir şair gördüm, konuşurken bir zambağa “siz” diyordu.

Bir kitap gördüm, kelimeleri billurdan.

Bir kâğıt gördüm, ilkbahardan.

Müze gördüm yeşillikten uzak,

Cami gördüm sudan uzak.

Umutsuz bir fakih gördüm,

Başucunda sorularla dolu bir testi vardı.

Bir katır gördüm yazı ile yüklü.

Bir deve gördüm, “nasihat ve misal”in boş sepetiyle yüklü.

Bir arif gördüm “ya hu” ile yüklü.

Aydınlık götüren bir tren gördüm,

Fıkıh götüren bir tren gördüm,

Nasıl da yavaş gidiyordu.

Siyaset götüren bir tren gördüm,

(ne de boş gidiyordu)

Nilüfer tohumları ve kanarya şarkıları götüren

bir tren gördüm,

ve bir uçak, binlerce metre yüksekteyken

Penceresinden toprak göründü;

Hüthüt kuşunun tepeliği,

Kelebek kanatlarının benekleri,

Kurbağanın havuzdaki aksi,

Ve yalnızlık sokağından bir sineğin geçişi.

Bir serçenin çınardan yere indiğindeki arayış.

Ve güneşin ergenliği,

Ve oyuncak bebeğin sabah ile kucaklaşması

Basamaklar şehvet serasına gidiyordu.

Basamaklar içki mahzenine iniyordu.

Basamaklar kırmızı gülün fesat kanununa

Ve hayat matematiğinin anlamına

Basamaklar aydınlanmanın damına,

Basamaklar tecelli kürsüsüne gidiyordu.

Aşağıda, annem,

Nehrin hatırasında çay bardaklarını yıkıyordu.

Şehir görünüyordu:

Büyüyen çimento, demir, taş geometrisi,

Güvercin taşımayan yüzlerce otobüs.

Çiçekçi çiçeklerini mezata götürüyordu.

İki yasemin ağacı arasına,

Salıncak kuruyordu bir şair,

Çocuğun biri okul duvarına taş atıyordu.

Bir diğeri erik çekirdeğini,

Babasının renksiz seccadesine tükürüyordu

Ve bir keçi haritadaki “Hazar”dan su içiyordu.

Çamaşır ipi göründü, sallanan bir sutyen.

Bir at arabasının tekerleği, atın durmasına hasret,

At, arabacının uykusuna hasret,

Arabacı ölüme hasret.

Aşk göründü, dalga göründü.

Kar göründü, dostluk göründü.

Kelime göründü.

Su göründü, eşyaların sudaki aksi…

Kanın sıcaklığında, hücrelerin serin gölgeleri.

Hayatın rutubetli tarafı.

Sıkıntılı Doğu insanının yaratılışı.

Kadın sokağında serserilik mevsimi.

Mevsim sokağında yalnızlık kokusu.

Yazın eli bir yelpaze gibi göründü.

Tohumun çiçeğe,

Sarmaşığın evden eve,

Ayın, havuza yolculuğu,

Hasret çiçeğinin topraktan fışkırışı.

Körpe asmanın duvardan dökülüşü.

Şebnemin uyku köprüsü üstüne yağışı.

Neşenin ölüm hendeğinden atlayışı.

Sözün ardında geçen hadise.

Bir pencere ile ışığın savaşı.

Bir basamak ile güneşin büyük ayağının savaşı.

Yalnızlık ile bir şarkının savaşı.

Armutlar ile boş bir sepetin güzel savaşı.

Nar ile dişlerin kanlı savaşı.

“Naziler” ile naz çiçeğinin sapının savaşı.

Papağan ile güzel konuşmanın savaşı.

Alın ile soğuk mührün savaşı.

Camideki çinilerin secdeye saldırışı.

Sabun köpüğünün yükselmesine rüzgârın saldırışı.

Kelebek ordusunun “ilaçlama” programına

Yusufçuk alayının kanal işçilerine saldırışı.

Kamış kalem taburunun kurşun harflere saldırışı.

Kelimenin şairin çenesine saldırışı.

Bir devrin fethi, bir şiir eliyle,

Bir bahçenin fethi, bir sığırcık eliyle,

Bir sokağın fethi, iki selam eliyle,

Bir şehrin fethi, üç dört tahta süvari eliyle,

Bir bayramın fethi, iki oyuncak bebek ve bir top eliyle.

Bir çıngırağın katli, ikindi yatağının başında,

Bir hikâyenin katli, uyku sokağının başında,

Bir hüznün katli, bir şarkı emriyle,

Ayışığının katli, neonların emriyle,

Bir söğüdün katli, devlet eliyle,

Bir umutsuz şairin katli, bir kar çiçeği eliyle.

Yeryüzü tümüyle belirdi:

Yunan sokağında düzen gidiyordu.

Başkuş “Babil bahçelerinde” ötüyor,

Rüzgâr, Hayber yamacından, doğuya

Tarihin çer çöpünü sürüklüyordu.

Durgun “Negin” gölünde bir kayık çiçek götürüyor,

Benares’te her sokağın başında ebedi ışık yanıyordu.

Halklar gördüm.

Şehirler gördüm.

Ovalar, dağlar gördüm.

Suyu gördüm, toprağı gördüm.

Işık ve karanlık gördüm.

Bitkileri ışıkta ve bitkileri karanlıkta gördüm.

Hayvanları ışıkta ve hayvanları karanlıkta gördüm.

Ve insanı ışıkta ve insanı karanlıkta gördüm.

Kaşan şehrindenim

Ama, benim şehrim değil Kaşan.

Benim şehrim kayboldu.

Telaşla ve pür heyecan,

Gecenin öbür tarafına bir ev yaptım.

Ben bu evde,

Kimsenin adını bilmediği nemli otlara yakınım.

Bahçenin nefesini duyuyorum.

Ve karanlığın sesini bir yapraktan düştüğünde.

Ağacın arkasında aydınlığın öksürük sesini.

Her taşın deliğinde suyun aksırığını.

Baharın çatısında kırlangıcın sesini.

Ve açıp kapanan yalnızlık penceresinin saf sesini.

Ve müphem aşkın deri değiştirmesinin temiz sesini.

Kanatta uçmak zevkinin toplanmasını,

Ruhun kendi kendini tutarken çatlamasını.

Ben tutkunun adımlarını duyuyorum.

Ve damardaki kan kanununun

Ayak sesini duyuyorum.

Güvercinler kuyusunda seher çırpıntısı

Cuma gecesinin kalp çarpıntısı,

Düşüncede karanfil çiçeğinin akışı

Hakikatin, uzaktan saf kişnemesi.

Ben uçuşan maddenin sesini duuyorum.

Ve coşku sokağında inanç ayakkabısının sesini.

Ve aşkın ıslak gözkapakları üstündeki,

Ergenliğin hüzünlü musıkisi üstündeki,

Nar bahçelerinin türküsü üstündeki yağmurun sesini.

Ve gece içinde neşe şişesinin kırılmasının,

Güzelliğin kâğıt gibi parçalanmasının

Gurbet kâsesinin rüzgârdan dolup boşalmasının sesini.

Ben dünyanın başlangıcına yakınım.

Çiçeklerin nabzını tutuyorum.

Suyun ıslak kaderine,

Ağacın yeşil olma adetine aşinayım.

Ruhum nesnelerin tazeliklerine akar,

Benim ruhum, gençtir.

Ruhum bazen heyecandan kekeler,

Benim ruhum, işsizdir:

Yağmur damlalarını, duvardaki tuğlaları sayar,

Ruhum bazen yol ağzında duran bir taş gibi gerçektir.

Ben birbirine düşman iki çam görmedim,

Gölgesini yere satan bir söğüt de görmedim

Karaağaç kovuğunu bağışlar kargaya.

Nerde bir yaprak varsa, içim açılır.

Afyon çiçeği yıkadı beni varoluşun selinde.

Bir böcek kanadı gibi, seherin ağırlığını biliyorum.

Bir saksı gibi ,yeşermenin musıkîsini dinliyorum.

Bir sepet dolusu meyva gibi,

Olgunlaşmak için sabırsızlanıyorum.

Uyuşukluk sınırında bir meyhane gibiyim.

Deniz kenarında bir bina gibi,

Ebedi dalgalardan endişeliyim.

İstediğin kadar güneş, istediğin kadar bağlılık,

İstediğin kadar çoğalma.

Ben bir elmayla hoşnutum,

Ve bir papatyanın kokusundan.

Ben bir ayna, bir saf bağlılıkla yetiniyorum.

Bir balon patlasa, gülmüyorum,

Bir felsefe ay’ı ikiye bölerse, gülmüyorum.

Ben bıldırcın tüylerinin sesini tanıyorum,

Toy kuşunun karnındaki renkleri,

Dağ keçisinin ayak izlerini.

Nerde ravent yetişir, iyi biliyorum.

Sığırcık ne zaman gelir, keklik ne zaman öter,

Şahin ne zaman ölür,

Çölün uykusunda ay nedir,

Tutku sapındaki ölüm.

Ve sevişmenin ağızda bıraktığı ahududu lezzeti.

Yaşam hoş bir adettir,

Yaşamın ölüm genişliğinde kanatları vardır,

Aşk kadar sıçrayabilir,

Yaşam, alışkanlık rafına kaldırıp

Unutulacak bir şey değildir.

Yaşam elin çiçek koparma isteğidir.

Yaşam turfanda siyah incirdir,

Yazın ağzında buruk bir tat.

Yaşam böceğin gözünde ağacın boyutudur.

Yaşam yarasanın karanlıktaki tecrübesidir.

Yaşam bir göçmen kuşun gariplik duygusudur.

Yaşam uykunun dönemecinde bir tren düdüğüdür,

Yaşam uçak penceresinden bir bahçeyi görmektir.

Füzenin uzaya fırlatıldığı haberi,

Ayın yalnızlığına dokunuş,

Başka bir gezegende çiçek koklamak fikri.

Yaşam bir tabak yıkamaktır.

Yaşam sokakta bir metelik bulmaktır.

Yaşam aynanın “karesi”dir.

Yaşam çiçek “üstü” sonsuzdur.

Yaşam yer “çarpı” yüreğimizin çarpıntısıdır.

Yaşam basit ve eşit nefesler geometrisidir.

Nerede olursam olayım

Gökyüzü benimdir.

Pencere, fikir, hava, aşk, yeryüzü benimdir.

Ne önemi var

Bazen büyürse

Gurbetin mantarları?

Bilmiyorum, neden

“At soylu hayvandır, güvercin güzeldir.” derler?

Ve neden hiç kimse yarasayı kafese koymuyor.

Yoncanın ne eksiği var kırmızı laleden.

Gözleri yıkamalı, başka türlü görmeli.

Kelimeleri yıkamalı.

Kelime rüzgâr olmalı, yağmur olmalı.

Şemsiyeleri kapatmalı.

Yağmur altında yürümeli.

Düşünceleri, hatıraları yağmur altına getirmeli.

Şehir bütün halkıyla yağmur altına gitmeli.

Dostu yağmur altında görmeli.

Aşkı yağmur altında aramalı.

Yağmur altında bir kadınla sevişmeli.

Yağmur altında oyun oynamalı.

Yağmur altında yazmalı, konuşmalı, nilüfer dikmeli.

Yaşam sürekli ıslanmaktır.

Yaşam “şimdi” havuzunda suya girmektir.

Çıkaralım giysileri:

Suya bir adım var.

Aydınlığı tadalım.

Bir köy gecesini, ahunun uykusunu tartalım.

Leylek yuvasının sıcaklığını hissedelim.

Çimenlerin kanununu çiğnemeyelim.

Bağbozumunu tadalım.

Ve eğer ay çıkarsa ağzımızı açalım

Ve gecenin uğursuz olduğunu söylemeyelim.

Ateş böceğinin bahçenin bilgeliğinden

Yoksun olduğunu sanmayalım.

Sepeti getirelim

Biraz kırmızı biraz yeşil toplayalım.

Sabahları ekmekle ebegümeci yiyelim.

Her sözün başında bir fidan,

İki hecenin arasında sessizlik tohumu ekelim.

İçinde rüzgâr esmeyen kitabı okumayalım,

Ve içinde ıslak şebnem yüzeyi olmayan kitabı

Hücreleri canlı olmayan kitabı okumayalım ve

Sineğin tabiatın parmağından uçmasını istemeyelim.

Ve panterin yaratılış kapısından dışarı çıkmasını.

Ve eğer solucanlar öldüyse,

Yaşamda bir şeyin eksildiğini bilelim.

Eğer ağaçbiti yoksa, ağaç kanunları zarar görmüştür.

Ve eğer ölüm olmasaydı, neyin peşine koşacaktık.

Ve eğer ışık olmasaydı, uçuşun mantığı değişecekti.

Ve mercandan önce

Denizlerin düşüncelerinde boşluk vardı.

Ve nerdeyiz diye sormayalım,

Hastahanenin taze çiçeklerini koklayalım.

Ve geleceğin fıskiyesi nerde diye sormayalım,

Ve neden hakikatın kalbi mavidir diye

Ve dedelerimizin esintileri nasıl, geceleri nasıldı

Diye sormayalım.

Geçmiş artık canlı değil.

Geçmişte kuş şakımıyor.

Geçmişte rüzgâr esmiyor.

Geçmişte çamın yeşil penceresi kapalı.

Geçmişte bütün kâğıt fırıldakların yüzü tozlu.

Geçmişte tarihin yorgunluğu kaldı.

Geçmiş dalganın hatırasında,

Sahile vurmuş hareketsiz soğuk sedeflerdir.

Deniz kıyısına gidelim,

Sulara ağ atalım,

Suların tazeliğini çekelim.

Yerden bir çakıl taşı alıp,

Varolmanın ağırlığını hissedelim.

Eğer ateşimiz çıkarsa ayışığına söylenmeyelim.

(Bazen ateşim varken ay’ın aşağı indiğini görürüm,

Elimin melekler katına eriştiğini,

İspinozun daha iyi öttüğünü.

Ayağımdaki yara,

Yerin inişli çıkışlı olduğunu öğretti bana.

Çiçeğin hacmi kaç misline çıktı, hasta yatağımda,

Daha da büyüdü turuncun çapı, fenerin ışığı)

Ve ölümden korkmayalım,

(ölüm güvercinin sonu değildir.)

Bir cırcır böceğinin ters dönmesi ölüm değildir.

Ölüm akasyanın aklından geçer.

Ölüm düşüncenin güzel ikliminde yaşar.

Ölüm köy gecesi derinliğinde sabahı anlatır.

Ölüm üzüm salkımı ile gelir ağzımıza.

Ölüm gırtlağın kızıl hançeresinde fısıldaşır.

Ölüm kelebek kanatlarındaki güzellikten sorumludur.

Ölüm bazen reyhan koparır.

Ölüm bazen votka içer.

Bazen gölgede oturur ve bize bakar.

Ve hepimiz lezzetin ciğerinin,

Ölüm oksijeni ile dolu olduğunu biliriz.

Çitlerin arkasında yaşayan sesi var kaderin

Yüzüne kapıyı kapatmayalım.

Perdeyi açalım:

Bırakalım duygular soluk alsın.

Bırakalım ergenlik her ağacın altında yuva kursun.

Bırakalım içgüdü oyun oynasın.

Yalınayak mevsimlerin peşinde,

Çiçeklerin üstünde uçsun.

Bırakalım yalnızlık,

Türkü söylesin,

Birşeyler yazsın,

Sokaklara çıksın.

İçten olalım.

İçten olalım,

Bankada da bir ağacın altında da içten olalım.

Bizim işimiz değil kırmızı gülün sırrını anlamak.

Bizim işimiz belki de:

Kırmızı gülün büyüsünde yüzmektir.

Bilimin ötesine çadır kuralım,

Bir yaprağın cezbesiyle elimizi yıkayıp

Sofraya oturalım,

Sabah güneş doğarken doğalım,

Heyecanları serbest bırakalım,

Uzayın, rengin, sesin, pencerenin

Anlamını tazeleyelim,

Varlığın iki hecesi arasına, gökyüzünü yerleştirelim,

İçimizi ebediyetle doldurup boşaltalım,

Bilimin yükünü kırlangıçların sırtından alıp yere koyalım,

Bulutların, çınarın, sivrisineğin, yazın ismini geri alalım,

Sevdayı yağmurun ıslak basamaklarından

Yükseltelim,

Kapıyı insana ve ışığa ve bitkiye ve böceğe açalım.

Bizim işimiz belki de,

Nilüfer çiçeği ve çağımız arasında,

Hakikat şarkısının peşinde koşmaktır.

Kaşan, Çınar Köyü, yaz H.1343

Sohrab Sepehri

Türkçesi : Işık Tabar Gençer – Şirin Mehran